Belgian Woodforum

©  Belgian Woodforum

Welk materiaal kiezen voor bijvoorbeeld dakconstructies? De meeste ontwerpers en aannemers kiezen sinds jaar en dag voor hout. Terecht, want constructiehout is de laatste decennia zo geëvolueerd en gediversifieerd dat het een toekomstgerichte keuze blijft.

Naaldhout voor constructiehout
In België zijn de meest gebruikte houtsoorten voor constructiehout:

• Europees Douglas uit Frankrijk, Duitsland en België of Oregon Pine uit Noord-Amerika (Pseudotsuga menziesii);
• Vuren uit België en buurlanden en Noords vuren uit Noord-Europa (Picea abies);
• Grenen uit België en/of buurlanden en Noords grenen uit Noord-Europa (Pinus Sylvestris).

Welke houtsoort kiezen hangt af van verschillende parameters:

• Sterkte
  Hout voor dakconstructies moet voldoende sterk zijn.
  Voor naaldhout bepaalt STS 04 de sterkteklasse: S4, S6, S8 of S10. Vanaf 01/09/2009 geldt NBN EN 14081 als de referentie voor de CE-markering van constructiehout.
  Loofhout moet een elasticiteitsmodulus van minstens 9000 N/mm² hebben en voldoende vormstabiel zijn.
• Duurzaamheid
  Hout voor dakconstructies komt niet in contact met de grond, wordt niet blootgesteld aan weersinvloeden en uitloging, en wordt maar occasioneel en tijdelijk bevochtigd (risicoklasse 2 volgens NBN EN 335). Insecten en vocht zijn de grootste bedreigingen. Daarom moet naaldhout verduurzaamd worden volgens procedé A2.1. Voor loofhout is geen verduurzaming nodig op voorwaarde dat het spintvrij is en een natuurlijke duurzaamheid heeft van klasse III of beter.

Brandweerstand
Meer weten (doc)

Planken, battens en balken voor timmerwerk?
Ontdek de technische eisen en specificaties

Houten dakconstructies: klassiek versus modern
Meer over traditionele en hoogtechnologische dakopbouw

Dakventilatie en dakisolatie
Meer over de ventilatie van hellende daken (doc)
Meer over de thermische isolatie van platte daken (doc)
Thermische isolatie van hellende daken bij renovatie (doc)

top

Timmerwerk met planken, battens en balken

Typebestekken STS 31 Timmerwerk (uitgave 2008) (download STS 31) en STS 04.1 Structuurhout (uitgave 2008) (download STS 04.1) preciseren de technische specificaties.

Houtverduurzaming en anticorrosieve behandeling
Vóór verwerking op de bouwplaats moet timmerhout worden verduurzaamd tegen insecten en schimmels (procedé A2.1). Dat moet gebeuren in een station met technische goedkeuring. Dat moet de behandeling ook attesteren door middel van een certificaat bij de factuur of het borderel. Komt het hout bijvoorbeeld in contact met een metalen dak? Volg dan de bouwkundige preventieregels.
Meer over houtverduurzaming
Meer over de corrosie van metalen door hout (doc)

©  Belgian Woodforum		©  Ghio-Construct

top

CE-markering
Ook Europa preciseerde de markering van planken, battens en balken voor timmerwerk. Die staan beschreven in EN 14081 en de STS 04.1 Structuurhout (uitgave 2008). De CE-markering onderscheidt verschillende weerstandsklassen:

• C16 is de minimale kwaliteit en veelgebruikt voor niet-zichtbare constructies;
• C18 en C24 voor zichtbare constructies;
• C30 voor uitzonderlijke gevallen waarbij de esthetiek heel belangrijk is.

Welke weerstandsklasse voor welke houtsoort?
Hier volgen enkele courante sorteernormen:

sorteernorm	houtsoort	weerstandsklassen
BS 4978 (2007)	vuren, grenen		C16		C24
NF B 52-001 (2007)	vuren, grenen, Douglas			C18	C24	C30
DIN 4074 (2008)	vuren, grenen, lorken				C24	C30
INSTA 142 NEN 5499 (2007)	vuren, grenen, lorken, dennen	C14		C18	C24	C30
STS 04.1 (2008)	vuren, grenen, lorken, Douglas			C18	C24	C30

Nomenclatuur van timmerhout

De norm STS 04 Hout legt ook een nomenclatuur vast voor Europees en niet-Europees naaldhout. Daarbij geeft ze de houtsoorten volgens EN 13556 (2003) een vierlettercode.
Raadpleeg de vierlettercodes van timmerhout (doc)

Afmetingen van timmerhout
Meer over de gangbare afmetingen van naaldhout (doc)

top

Traditionele dakopbouw

©  Belgian Woodforum

Traditionele dakopbouw

Een klassieke houten dakconstructie is opgebouwd uit:

• spanten;
• gordingen;
• kepers;
• tengellatten;
• panlatten.

Spanten
Een spant is een schuine dakbalk die tegen de nok en gordingen rust. Toch zijn de meeste moderne woningen nogal smal, of onderverdeeld met dwarsmuren die dicht genoeg bij elkaar staan. Het dakgebint bestaat dan alleen uit de nok(gording), muurplaten en tussengordingen – zónder spanten.

Zowel voor bewoonbare als niet-bewoonbare dakruimten zijn de courant in de handel beschikbare (naald)houtsoorten geschikt voor spanten. Houd rekening met hoe ze de spatkracht en wind opvangen, het gewicht overbrengen op de ruwbouwconstructie en verbonden zijn met de andere dakelementen. Daarbij is een berekening op maat van uw situatie zeker niet overbodig.

Vandaag zijn vooral ‘lichte’ spanten of geïndustrialiseerde dakspanten of populair. Die bestaan uit geschaafde houten elementen met een kleine doorsnede en zijn onderling verbonden met metalen platen.

Gordingen
Bij een hellend dak bepalen de ligging, hellingsgraad en gebruikte materialen welke houtsoort zich het best leent voor de gordingen. Welke afstand maximaal aanhouden tussen de gordingen? Dat leest u af van de overspanningstabel Gordingen voor hellende daken. Die is opgesteld op basis van Eurocode 5 en ENV 1995-1-1 en houdt rekening met randvoorwaarden zoals:

• naaldhout met kwaliteit S8 volgens STS 04 of C24;
• maximaal 18% houtvochtgehalte bij plaatsing;
• 40° dakhelling;
• 0,5 kN/m² sneeuwbelasting en 0,8 kN/m² windbelasting;
• 0,65 kN/m² eigengewicht (met normale pannen, isolatie en plafondplaten);
• gordingen alleen stijf in het vlak loodrecht op het dakvlak;
• gepaste afvoer van de krachten van het dakvlak naar een voldoende verankerde muurplaat;
• gordingen die steunen op twee punten (geen overkraging, ze werken in enkele buiging).

Overspanningstabel Gordingen voor hellende daken

Netto sectie	75x220 mm		75 x 195 mm		63x170 mm		63x145 mm
Belastingscombinatie	1	2	1	2	1	2	1	2
Afstand hoh
1,40 m	4,50	5,30	4,00	4,70	3,30	3,90	2,80	3,30
1,60 m	4,30	5,10	3,80	4,50	3,10	3,70	2,70	3,10
1,80 m	4,10	4,90	3,70	4,30	3,00	3,50	2,60	3,00
2,00 m	4,00	4,70	3,50	4,20	2,90	3,40	2,50	2,80
2,20 m	3,80	4,50	3,40	4,00	2,80	3,20	2,40	2,70
2,40 m	3,70	4,30	3,30	3,70	2,70	3,00	2,30	2,60

Elke sectie is opgedeeld in twee kolommen. Die geven de waarden met het oog op de schade die de gording oploopt bij een doorbuiging van meer dan 1/300 van de overspanning, gedurende 5% van de referentietijd.

• Is die schade groot (bijv. een breuk)?
  Dan geldt berekening 1 van de ’zeldzame’ belastingscombinatie:
  eigen gewicht + sneeuw + 0,3 x wind of eigen gewicht + 0,3 x sneeuw + wind
• Is die schade klein (bijv. plafondscheuren, zichtbehaaglijkheid)?
  Dan geldt berekening 2 van de belastingcombinatie:
  eigen gewicht + 0,3 x wind.

Kepers, tengellatten en panlatten
Kepers, onderdak, tengellatten en panlatten geven de dakbedekking verdere ondersteuning. Welke afmetingen voor de kepers met het oog op de maximale gordingafstand? De tabel Kepers voor hellende daken biedt u een overzicht van de maximale afstand tussen de gordingen (in meter):

Netto sectie van de kepers	70x90 mm	36x90 mm	63x70 mm	36x70 mm	36x140 mm	60x60 mm
Afstand hoh van de kepers
40 cm	2,4	1,6	1,8	1,2	3,0	1,4
60 cm	2,2	1,5	1,7	1,1	2,6	1,3

Deze tabel berekent voor een aantal secties van kepers de tussenafstand van de gordingen volgens EC5 + NAD (NBN-ENV 1995-1-1 / 1993 NAD). De belastingscombinaties zijn conform ECI + NAD (NBN-ENV-1991 NAD).

De kepers voldoen aan volgende eisen:

• De spanningen zijn kleiner dan de rekenspanning bij een belasting gelijk aan de uiterste grenstoestand, d.i. een combinatie van eigengewicht, sneeuw, wind en een puntlast van 150 daN.
• De doorbuiging op lange termijn is beperkt tot 1/300 van de overspanning bij de zeldzame belastingscombinatie, die in dit geval de som is van het eigengewicht + wind + 0,3 x sneeuw.

Tengellatten
Evenwijdig met de kepers komen er tengellaten op het onderdak. De kepers ondersteunen ze normaal over heel hun lengte, zodat geen groot draagvermogen nodig is. Alleen de noodzakelijke hoogte voor water- en stofafvoer over het onderdak, speelt een rol. Die moet tussen 15 en 26 mm liggen volgens de Technische Voorlichtingsnota’s van het WTCB. Om bij het nagelen te voorkomen dat het hout splijt, zijn de tengellaten het best minstens 30 mm breed.

Panlatten
Het gewicht van de pannen en de hart-op-hartafstand van de ondersteunende kepers bepalen de afmetingen voor de panlatten.

top

©  Belgian Woodforum		©  Belgian Woodforum

Moderne vormen van constructiehout

De traditionele dakopbouw is zeker nog in gebruik. Toch heeft ze haar beperkingen. Zo bepalen de verbindingen (nagels, bouten …) vaak mee welke houtsectie nodig is. En zijn de maximale afmetingen meestal beperkt tot zes meter. Een klassiek dak opbouwen is ook arbeidsintensief en afhankelijk van de weersomstandigheden. De houtsector counterde die nadelen met een reeks nieuwe ontwikkelingen op het gebied van constructiehout:

• gelijmd gelamelleerd hout;
• samengesteld hout;
• geïndustrialiseerde spanten;
• geprefabriceerde dakplaten.

Gelijmd gelamelleerd hout
De techniek om houten lamellen samen te brengen en te verlijmen bestaat al heel lang. De techniek maakt overspanningen tot 150 meter en complexe geometrische dakstructuren mogelijk. Gelijmd gelamelleerd hout heeft talloze voordelen:

• uniforme kwaliteit: fouten en gebreken worden weggewerkt door houten elementen opnieuw samen te stellen;
• hoge brandweerstand van massief opgebouwde elementen;
• gunstige verhouding tussen sterkte en eigengewicht;
• eenvoudig transport;
• grote weerstand tegen agressieve (chemische) stoffen.

top

Ook geschikt voor buiten?
Gelijmd gelamelleerd hout kan ook buiten worden toegepast. Dan moet het vooraf wel architecturaal worden beschermd, bijvoorbeeld met een oversteek aan weerszijden van de balken. De gebruikte houtsoort moet ook voldoende duurzaam zijn (duurzaamheidsklasse I tot III). Is dat niet het geval? Dan biedt een verduurzaming volgens procedé A3 soelaas. Buitentoepassingen met gelijmd gelamelleerd hout vereisen een goede afwerking en regelmatig onderhoud.
Meer over gelijmd gelamelleerd hout (doc)

Samengesteld hout
Producttechnisch leunt de techniek van samengesteld hout dicht aan bij LVL en OSB.
Meer over samengesteld hout (doc)

Geïndustrialiseerde spanten
Geïndustrialiseerde houten dakspanten bestaan uit verduurzaamde houtelementen die met nagelplaten zijn verbonden. Die nagelplaten zijn metalen platen waarin spitse punten worden geboord. Zo hechten ze zich bij mechanische bevestiging stevig vast aan het hout. De platen worden symmetrisch aan weerszijden van de verbinding geplaatst. Daarbij garandeert het ATG-attest niet alleen de kwaliteit en de naleving van de productie- en plaatsingsnormen, maar ook de treksterkte en afschuiving van de platen. Geïndustrialiseerde spanten hebben talloze voordelen:

• prefabricage onder gecontroleerde omstandigheden (verbindingen, verduurzaming, toegelaten toleranties, opslag, transport);
• snelle montage;
• geschikt voor uiteenlopende dakvormen, al dan niet met bruikbaar volume;
• geschikt voor heel complexe dakvormen;
• repetitieve plaatsing mogelijk van relatief kleine houtsecties met een hart-op-hartafstand van 40 tot 60 cm.

top

Geprefabriceerde dakplaten
Bij geprefabriceerde platen worden kepers, isolatie tussen de kepers en bebording onder- en bovenaan samengevoegd tot één geheel. Die samenvoeging kan op uiteenlopende manieren: via koud opspuiten met isolatieschuim en afwerking onderaan met een profiel, of via profilering van de randkepers, al dan niet in combinatie met een roeflat.

Er is een ruim aanbod aan geprefabriceerde dakplaten. Zowel voor de boven- als onderplaat kunt u kiezen uit diverse materialen en afwerkingen. Zo zijn speciale geluid- of brandwerende uitvoeringen mogelijk.

Geprefabriceerde dakplaten garanderen tijdswinst omdat structuur, isolatie en afwerking in één handeling worden uitgevoerd. Dat herleidt ook het risico op fouten tot een minimum.

top